โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ มีสาเหตุ และวิธีป้องกันในขณะรักษาตัวอย่างไรบ้าง

“โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ” คือ ความผิดปกติของการทำงานหัวใจ โดยเกิดได้จากกลไกของคลื่นไฟฟ้า กล้ามเนื้อ ส่วนประกอบอื่นๆ ของหัวใจ อาทิ หลอดเลือด ลิ้นหัวใจ ห้องหัวใจที่มีการตอบสนองที่ไม่เป็นธรรมชาติ ที่ส่งผลให้ระบบอวัยวะภายในและภายนอกรวน สั่นคลอน ก่อให้ร่างกายผู้ป่วยทรุดตัว

แล้วสาเหตุโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ หายเองได้มั้ย? หัวใจเต้นผิดจังหวะ รักษาเบื้องต้นมีวิธีอะไรบ้าง? แล้วหัวใจเต้นผิดจังหวะ รักษาหายไหม? ทางโรงพยาบาลสมิติเวช ไชน่าทาวน์ จะพาผู้อ่านทำความเข้าใจโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ เพื่อเป็นความรู้แบ่งปันแก่ผู้อ่านรับทราบ และรับมือการรักษาอย่างถูกวิธีได้ในบทความนี้  

สารบัญบทความ
 

• โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะเกิดจากสาเหตุใด
• สัญญาณเตือนอาการหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• หัวใจเต้นผิดจังหวะแบ่งเป็นกี่ประเภท
• กลุ่มเสี่ยงโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• ความรุนแรงของโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• การวินิจฉัยโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• การรักษาโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• การดูแลตัวเองสำหรับผู้ป่วยโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• แนวทางป้องกันโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ
• ตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อสุขภาพหัวใจที่ยั่งยืน
• ข้อสรุป

โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

Arrhythmia หรือ โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ เกิดจากความผิดปกติของคลื่นต้นกระแสไฟฟ้าและตัวนำไฟฟ้าในโครงสร้างหัวใจได้ลัดวงจรเฉียบพลัน ส่งผลให้อัตราการหัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะ บางรายอาจเต้นช้ากว่าหรือเร็วกว่าปกติ หรือบางเคสจะออกอาการหัวใจเต้นผิดจังหวะตอนนอน 

ซึ่งหากปล่อยภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะทิ้งไว้ อาจทำให้เป็นโรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด ไม่สามารถสูบฉีดเลือดหล่อเลี้ยงได้ทั่วระบบภายในร่างกาย และทำให้ผู้ป่วยรู้สึกใจสั่น เจ็บหน้าอก หอบหืด แล้วเสียชีวิตในที่สุด 

จังหวะการเต้นของหัวใจปกติ

โดยทั่วไป อัตราการเต้นหัวใจสำหรับคนปกติ จะอยู่ในระดับที่ 60 - 100 ครั้งต่อวินาที แต่หากกรณีหัวใจเต้นผิดจังหวะ จะแบ่งผู้ที่มีความผิดปกติอยู่ 3 ประเภท ได้แก่

• ประเภทที่ 1 หัวใจเต้นผิดจังหวะน้อยกว่า 60 ครั้งต่อวินาที
• ประเภทที่ 2 หัวใจเต้นผิดจังหวะเร็วกว่า 100 ครั้งต่อวินาที
• ประเภทที่ 3 หัวใจเต้นพริ้ว จังหวะมาไม่สม่ำเสมอ 

โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะเกิดจากสาเหตุใด

โรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ สาเหตุหลักๆ เกิดได้จากพันธุกรรมรุ่นสู่รุ่นที่มีโครงสร้างระบบภายในร่างกายและเซลล์หัวใจผิดปกติ รวมไปถึงพฤติกรรมเรื้อรังที่กระตุ้นอาการหัวใจเต้นผิดจังหวะ เช่น การสูบบุหรี่ การทานเครื่องดื่มที่มีสารคาเฟอีนสูง นอกจากนี้ปัจจัยสภาพจิตใจที่สั่นคลอน อาทิ เครียด วิตกกังวลของผู้ป่วย อาจเป็นปัจจัยที่ก่อให้เกิดหัวใจเต้นผิดปกติได้

ปัจจัยเสี่ยงกระตุ้นหัวใจเต้นผิดจังหวะ

ปัจจัยภายนอก ที่ทำให้การหัวใจเต้นผิดจังหวะ จะมี 3  สาเหตุ ได้แก่ 

• ยาทานบางชนิดที่มีส่วนผสมก่อให้เกิดอาการหัวใจเต้นผิดจังหวะ เช่น สารซูโดอีเฟดรีน (Pseudoephedrine) ในยาแก้หวัดบางชนิด , สารแอมเฟตามีน (Amphetamine) และ ไซบูทรามีน (Sibutramine) ในยากระตุ้นระบบประสาท
• ผลข้างเคียงการฉีดวัคซีน COVID-19 บางรุ่นที่ออกฤทธิ์กล้ามเนื้อหัวใจทำงานผิดปกติ ส่งผลให้ผู้ป่วยรู้สึกแน่นอก ใจสั่น กล้ามเนื้ออ่อนแรง
• การดื่มเครื่องดื่มที่มีสารคาเฟอีนผสมเป็นประจำ อาทิ กาแฟ, ชา, น้ำอัดลม, น้ำดื่มชูกำลัง และแอลกอฮอล์

ปัจจัยภายใน ที่ทำให้หัวใจเต้นผิดจังหวะ จะมี 3  สาเหตุ ได้แก่ 

• ยีนพันธุกรรมที่ถ่ายทอดมีโครงสร้างอวัยวะส่วนหัวใจไม่สมบูรณ์ 
• โรคประจำตัว ที่เกี่ยวข้องกับการทำงานของหัวใจ เช่น โรคหลอดเลือดหัวใจตีบ, โรคอ้วน, โรคไตวาย, โรคเบาหวาน และโรคนอนกรนขณะนอนหลับ

สัญญาณเตือนอาการหัวใจเต้นผิดจังหวะ

7 สัญญาณอันตรายที่เป็นอาการเริ่มต้นของหัวใจเต้นผิดจังหวะ ดังนี้

• กล้ามเนื้ออ่อนแรง อ่อนเพลียไม่มีกำลัง รู้สึกเหนื่อยง่ายกว่าปกติ
• หายใจติดขัด ไม่ทั่วท้อง รู้สึกไม่สดชื่น
• หายใจเข้า-ออก มีเสียงหวีด 
• เจ็บปวดจี๊ดๆ บริเวณหน้าอก
• หน้ามืด ตาลาย บ้านหมุน รู้สึกวิงเวียนศีรษะ
• คุมการทรงตัวไม่ได้ จนเป็นลม หมดสติ
• รู้สึกใจสั่น ใจหวิวเป็นช่วงๆ 

หัวใจเต้นผิดจังหวะแบ่งเป็นกี่ประเภท

ทางเราจะแบ่งชนิดการเกิดโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ แบ่งออกเป็น 2 ประเภท ได้แก่

1. หัวใจเต้นเร็วกว่าปกติ (Tachycardia)

ภาวะหัวใจเต้นเร็วกว่าปกติ เกิดได้จาก

• หัวใจห้องบนสั่นพลิ้ว (Atrial fibrillation : A-Fib) คือ หัวใจห้องบนเต้นไม่สม่ำเสมอ เพราะส่วนประกอบภายในหัวใจ อาทิ ลิ้นหัวใจหรือหลอดเลือดตีบตัวลง จนทำให้กลายเป็นโรคลิ้นหัวใจรั่ว กล้ามเนื้อและเยื่อหุ้มหัวใจโดยรอบอักเสบ 
• กล้ามเนื้อหัวใจเสื่อม (Atrial flutter : AF) คือ ภาวะหัวใจเต้นเร็วกว่าปกติ แต่ยังคงจังหวะเร็วสม่ำเสมอ  
• จุดกำเนิดหัวใจเต้นเร็วผิดปกติ (Supraventricular tachycardia : SVT) คือ จุดกำเนิดกระแสไฟฟ้ามีมากมากกว่าปกติ ส่งผลให้การเต้นหัวใจเร็วกว่าปกติ 
• หัวใจห้องล่างเต้นพลิ้วไม่เป็นจังหวะ (Ventricular fibrillation : V-Fib) คือ กล้ามเนื้อหัวใจหดตัวทำให้ภาวะหัวใจห้องล่างเต้นแผ่วระรัวไม่สัมพันธ์กับหัวใจห้องอื่นๆ 
• วงจรไฟฟ้าลัดวงจรหัวใจห้องล่าง (Ventricular tachycardia : V-tach) คือ ความผิดปกติของสัญญาณไฟฟ้าที่หล่อเลี้ยงหัวใจด้านล่างเร็วกว่าผิดปกติ 

2. หัวใจเต้นช้ากว่าปกติ (Bradycardia)

ภาวะหัวใจเต้นช้ากว่าปกติ เกิดได้จาก

• โรคซิคไซนัส (Sick Sinus syndrome) คือ การทำงานของไซนัสโนดบกพร่องทำให้โรคระบบทางเดินหายใจที่กำหนดจังหวะการเต้นของหัวใจปกติ ทำให้อัตราการเต้นหัวใจช้ากว่าปกติ
• การเดินสายฟ้าถูกบล็อก (Conduction block) ตัวนำกระแสสายฟ้าในหัวใจถูกปิดกั้น ทำให้การเต้นหัวใจช้ากว่าปกติแล้วหยุดลงเรื่อยๆ 

กลุ่มเสี่ยงโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

คนทั่วไปสามารถเป็นโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะได้ทุกเพศและทุกวัย แต่กลุ่มบุคคลที่คาดว่ามีโอกาสเสี่ยงที่จะเป็นโรคหัวใจผิดจังหวะเร็วที่สุด จะมี 4 กลุ่มทั้งหมด ได้แก่

• กลุ่มผู้ที่มีโรคประจำตัวที่ส่งผลต่อการทำงานของหัวใจ เช่น โรคเบาหวาน, โรคอ้วน, ไตวาย, โรคไทรอยด์เป็นพิษ, โรคนอนกรน และโรคหยุดหายใจขณะหลับ
• กลุ่มผู้ป่วยที่มีโครงสร้างอวัยวะหัวใจจากยีนพันธุกรรมไม่สมบูรณ์
• กลุ่มหัวใจเต้นผิดจังหวะในผู้สูงอายุ เพราะการทำงานของหัวใจเสื่อมสภาพไปตามวัย
• กลุ่มผู้ที่มีปัญหากระแสไฟฟ้ากระตุ้นระบบหัวใจให้ทำงานผิดปกติ 

ความรุนแรงของโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

หัวใจเต้นผิดจังหวะ อันตรายไหม? คำตอบคือ ความรุนแรงของโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะจะขึ้นอยู่กับชนิดอาการของหัวใจผู้ป่วยแต่ละราย หากเป็นชนิดโรคที่ไม่รุนแรง ก็สามารถบำบัดด้วยการปรับพฤติกรรมของตัวคนไข้ให้มีอัตราการเต้นที่คงตัว สม่ำเสมอเหมือนเดิมได้ แต่กรณีที่ชนิดหัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะแบบรุนแรง หากปล่อยอาการหัวใจเต้นผิดจังหวะ อาจเสียชีวิตได้ในภายหลัง

การวินิจฉัยโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

การวินิจฉัยภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ สามารถตรวจอาการด้วย 5 วิธี ดังนี้ 

1. การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (EKG)

เครื่องตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (Electrocardiogram : EKG) คือ การตรวจกระแสไฟฟ้าภายในร่างกาย โดยโฟกัสบริเวณกล้ามเนื้อหัวใจ เพื่อวินิจฉัยขนาด อัตรา และการเต้นของหัวใจของคลื่นไฟฟ้า ให้ถูกวาดออกมาเป็นเส้นกราฟ

2. การติดเครื่องบันทึกคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (Holter Monitoring Test)

การติดเครื่องบันทึกคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (Holter Monitoring Test) คือ การนำอุปกรณ์บันทึกการเต้นหัวใจแบบพกพามาติดบริเวณช่วงอก เพื่อวินิจฉัยคลื่นไฟฟ้าหัวใจตลอด 24 ชั่วโมง

3. การตรวจสุขภาพหัวใจด้วยการวิ่งสายพาน (Exercise Stress Test) 

การตรวจสุขภาพหัวใจด้วยการวิ่งสายพาน (Exercise Stress Test) คือ การวัดผลคลื่นไฟฟ้า โดยให้คนไข้วิ่งออกกำลังกายขณะบนสายพาน เพื่อวินิจฉัยอัตราการสูบฉีดกล้ามเนื้อหัวใจได้รับเลือดและออกซิเจนมากพอในขณะที่ร่างกายออกแรงหนักหรือไม่ 

4. การตรวจหัวใจด้วยคลื่นสะท้อนความถี่สูง (Echocardiogram)

การตรวจหัวใจด้วยคลื่นสะท้อนความถี่สูง (Echocardiogram) คือ การใช้คลื่นเสียงความถี่สูงสะท้อนเสียงของการสูบฉีดกับการหดตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ , การไหลเวียนเลือดในหัวใจ และวัดขนาดไซต์หัวใจแต่ละห้องกลับมาผ่านหน้าจอคอมพิวเตอร์

5. การสวนหลอดเลือดหัวใจ (CAG)

การสวนหัวใจ (Coronary Artery Angiography : CAG) คือ การใช้สายตรวจขนาดเล็กสวนเข้าผ่านข้อมือหรือขาหนีบ แล้วฉีดสารทึบรังสีไปถึงเส้นหลอดเลือดหัวใจ เพื่อวินิจฉัยช่องหลอดเลือดที่ตีบและหัวใจเต้นผิดจังหวะลิ่มเลือดอุดตัน

การรักษาโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

ปัจจุบันการรักษาหัวใจเต้นผิดจังหวะ สามารถบำบัดได้หลายรูปแบบ ซึ่งจะรักษาด้วยวิธีการแพทย์หรือปรับพฤติกรรมของผู้ป่วยได้ตามระดับความรุนแรงของโรคแต่ละชนิด ซึ่งหลักๆ การรักษาที่นิยมใช้กับผู้ป่วย จะเป็น 5 การรักษาดังต่อไปนี้

1. การใช้ยาควบคุมจังหวะการเต้นของหัวใจ

การรับประทานยาคุมจังหวะการเต้นของหัวใจ ช่วยลดความผิดปกติของตัวนำคลื่นไฟฟ้าของหัวใจ แล้วช่วยควบคุมอัตราการเต้นของหัวใจให้คงที่ สม่ำเสมอ โดยยาที่นิยมใช้ในการบำบัด จะมี อะมิโอดาโรน (Amiodarone), โดเฟทิไลด์ (Dofetilide), โดรนดาโรน (Dronedarone), เฟลคาไนด์ (Flecainide), อิบูทิไลด์ (Ibutilide) และโพรพาฟีโนน (Propafenone) ทั้งนี้ต้องอยู่ในการดูแลของแพทย์เท่านั้น     

2. การกระตุ้นหัวใจด้วยไฟฟ้า (Cardioversion) 

การกระตุ้นหัวใจด้วยไฟฟ้า (Cardioversion) ช่วยฟื้นฟูสภาพการเต้นหัวใจเต้นผิดจังหวะ และการสูบฉีดเลือดของกล้ามเนื้อหัวใจและหลอดสูบฉีดมีจังหวะสม่ำเสมอ 

3. การใช้สายสวนจี้กล้ามเนื้อหัวใจ (Ablation Therapy)

การใช้สายสวนจี้กล้ามเนื้อหัวใจ (Ablation Therapy) ช่วยกำจัดเนื้อเยื่อหัวใจที่เป็นต้นเหตุทำให้คลื่นไฟฟ้าทำงานผิดปกติ โดยปล่อยคลื่นเสียงวิทยุกระตุ้นความถี่เป็นวงรัศมีจุดเล็กๆ 

4. การใช้เครื่องกระตุ้นหัวใจ (Pacemaker)

การใช้เครื่องกระตุ้นหัวใจ (Pacemaker) ช่วยกระตุ้นไฟฟ้าในระบบหัวใจ เพื่อให้หัวใจเต้นผิดจังหวะให้กลับมาเดินจังหวะปกติ โดยวิธีการนี้จะทำการฝังอุปกรณ์บนผนังหน้าอกใต้ผิวหนัง

5. การฝังเครื่องกระตุกไฟฟ้าหัวใจอัตโนมัติ (AICD)

การฝังเครื่องกระตุกไฟฟ้าหัวใจอัตโนมัติ (AICD) ช่วยกระตุ้นไฟฟ้าในระบบหัวใจให้ผลิตการอัตราการเต้นของหัวใจให้กลับมาปกติ โดยวิธีนี้จะฝังอุปกรณ์ผ่านบริเวณอกหน้าด้านซ้ายหรือขวาชั้นใต้ผิวหนัง ส่วนสายอุปกรณ์จะฝังในหลอดเส้นเลือดดำบริเวณใต้รักแร้หรือไหปลาร้า 

การดูแลตัวเองสำหรับผู้ป่วยโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

การปฏิบัติดูแลรักษาขณะเป็นโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ มี 6 วิธีดังนี้ 

• ดื่มน้ำเปล่าแทนเครื่องดื่มให้สารคาเฟอีน
• พักผ่อนอย่างน้อย 6 - 7 ชั่วโมงต่อวัน 
• รับประทานอาหารที่มีไขมันต่ำ เน้นโปรตีนกับวิตามิน 
• ทานยาตามที่แพทย์กำหนดไว้อย่างเคร่งครัด
• ออกกำลังกายให้เหมาะสมกับสภาพร่างกาย
• นัดตรวจสุขภาพอัตราการเต้นของหัวใจกับแพทย์ตามวันเวลานัดสม่ำเสมอ

สิ่งที่ไม่ควรทำ ขณะดูแลรักษาขณะเป็นโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ มี 6 ปัจจัยดังนี้

• การดื่มเครื่องดื่มที่มีสารคาเฟอีน เช่น กาแฟ น้ำชา เครื่องดื่มชูกำลัง  
• การไม่หลับไม่นอนตามเวลา ส่งผลให้ความดันโลหิตสูงขึ้น
• การทานอาหารประเภทไขมันสูง ส่งผลให้เกิดโรคอ้วน และกระทบต่อระบบหัวใจ
• การทานยาไม่สม่ำเสมอ อาจทำให้ระบบการทำงานของหัวใจสั่นรวนได้
• ออกกำลังกายหักโหม หนักเกินไป
• ละเลยนัดตรวจสุขภาพกับแพทย์  

แนวทางป้องกันโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ

การดูแลผู้ป่วยหัวใจเต้นผิดจังหวะ สามารถป้องกันอาการรุนแรงได้ด้วย 5 วิธีดังนี้

• ทำจิตใจให้แจ่มใส หากิจกรรมเสริมสร้างความคิดสุขภาพจิตและอารมณ์ในด้านเชิงบวก เช่น ช้อปปิ้ง, ฟังเพลง, อ่านหนังสือ ฯลฯ
• ดื่มน้ำเปล่าขั้นต่ำ 6-8 แก้วต่อวัน
• ออกกำลังกายเป็นประจำและสม่ำเสมอ และควรเลือกชนิดกีฬาที่ไม่หักโหมสุขภาพกายของตัวเองหนักเกินไป
• นอนหลับพักผ่อนให้เป็นเวลาทุกๆ วัน 
• ทานยาตามที่แพทย์สั่ง หรือทานอาหารเสริมเพื่อช่วยอัตราหัวใจเต้นผิดจังหวะให้กลับมาปกติเร็วขึ้น โดยผู้ป่วยสามารถปรึกษาสรรพคุณอาหารเสริมกับแพทย์เฉพาะทาง

ตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อสุขภาพหัวใจที่ยั่งยืน

ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นหัวใจเต้นผิดจังหวะ และต้องการหาสถานที่ตรวจรักษากับแพทย์ที่มีประสบการณ์ แต่ไม่ทราบจะหาสถานพยาบาลตรวจบริเวณหัวใจโดยรอบๆ อาทิ ขนาด อัตราการเต้น คลื่นกระแสไฟฟ้า รวมไปถึงกล้ามเนื้อหัวใจที่ครบวงจร ทางสถาบันรักษาโรคหัวใจ  โรงพยาบาลสมิติเวช ไชน่าทาวน์ มีแพ็กเกจตรวจสุขภาพประจำปี พร้อมแพคเกจตรวจสุขภาพก่อนแต่งงาน และโปรโมชันสำหรับการตรวจ หัวใจเต้นผิดจังหวะราคาพิเศษให้กับลูกค้าดังนี้

ข้อสรุป

การตรวจโรคหัวใจเต้นผิดจังหวะ เป็นการวินิจฉัยทางเดินกระแสไฟฟ้า กล้ามเนื้อ อัตราการเต้นหัวใจ  ว่ามีปัญหาจังหวะของหัวใจใดบ้างไม่ว่าจะเป็นภาวะอายุมากขึ้น พันธุกรรม และพฤติกรรมของผู้ป่วย เพื่อหลีกเลี่ยงโรคแทรกซ้อนจากการเสื่อมสภาพการทำงานของระบบหัวใจ

ทางแพทย์ขอแนะนำการตรวจสุขภาพประจำปีของทางโรงพยาบาลสมิติเวช ไชน่าทาวน์ ภายใต้การปฏิบัติของแพทย์มืออาชีพ ที่มีแพคเกจตรวจหัวใจเต้นผิดจังหวะราคาย่อมเยาว์ และพร้อมรายงานผลตรวจหัวใจเต้นผิดจังหวะได้ทันที โดยติดต่อสอบถามได้ที่ Line @samitivejchinatown หรือเบอร์ 02-118-7893 ได้ตลอด 24 ชั่วโมง

References

• Mayo Clinic Staff (2022, April 30). Heart arrhythmia

 Mayoclinic

https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-arrhythmia/
 

• Cleveland Clinic medical professional (2022, Mar 03). Arrhythmia

Cleveland Clinic

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16749-arrhythmia
 

• WebMD Editorial Contributors (2021, Oct 21) What Is an Arrhythmia?

WebMD

https://www.webmd.com/heart-disease/atrial-fibrillation/heart-disease-abnormal-heart-rhythm