“เลนส์ตา” เป็นส่วนประกอบอย่างหนึ่งที่สำคัญมากของดวงตา เพราะมีบทบาทสำคัญที่ทำให้คนเราสามารถมองเห็นได้ตามปกติ ซึ่งเลนส์ตาก็เป็นอวัยวะหนึ่งที่เกิดโรคขึ้นได้จากหลายสาเหตุ หากเลนส์ตาเสียหายหรือเสื่อมสภาพ จะทำให้การมองเห็นผิดปกติจนมีผลกับการใช้ชีวิตประจำวันได้
สารบัญบทความ
ก่อนจะทำความรู้จักกับเลนส์ตา ควรรู้จักองค์ประกอบต่างๆของดวงตา และการทำงานของดวงตาโดยรวมเสียก่อน
ดวงตาของคนเรานั้น ถูกแบ่งออกเป็น 3 ส่วนใหญ่ๆ ได้แก่
ดวงตามีส่วนประกอบสำคัญที่ควรรู้ทั้งหมด ดังนี้
อวัยวะทั้งหมดนี้สามารถทำให้คนเรามองเห็นได้อย่างไร? ทั้งหมดเริ่มมาจากแสง เมื่อแสงตกกระทบวัตถุ วัตถุแต่ละอย่างจะดูซับแสง และสะท้อนแสงออกมาต่างกันตามรูปร่าง พื้นผิว และสี เมื่อแสงสะท้อนออกมาจากวัตถุ กระจกตาชั้นนอกสุดของคนเราจะหักเหแสงเหล่านั้นให้เข้ามาภายในดวงตา
แสงดังกล่าวจะเข้ามาผ่านรูม่านตาในปริมาณแสงที่จำกัดโดยม่านตา แล้วจึงเข้ามาถึงเลนส์ตา เลนส์ตาจะทำหน้าที่หักเหแสงอีกครั้งเพื่อให้ภาพตกกระทบที่จอตาได้พอดี โดยภาพที่มาจากเลนส์ตาจะเป็นภาพกลับหัวจากความเป็นจริง
จากนั้นภาพเหล่านั้นจะถูกเปลี่ยนเป็นกระแสประสาท ส่งผ่านเส้นประสาทไปยังสมอง จากนั้นสมองจะแปลงกระแสประสาทเหล่านั้นเป็นภาพที่ไม่กลับหัว ทำให้คนเรารับรู้ถึงภาพสิ่งต่างๆที่อยู่รอบตัวเรานั่นเอง
เลนส์ตา (Lens) คือส่วนประกอบหนึ่งที่สำคัญมากของดวงตา เลนส์ตาของคนเป็นเลนส์นูน ทำหน้าที่หักเหแสงจากหลากหลายระยะให้จุดตัดของแสงตกกระทบที่จอตาได้พอดี เพื่อให้เรามองเห็นภาพได้ชัดจากทุกๆระยะที่ต้องการโฟกัส
เลนส์ตาอยู่ภายในลูกตาระหว่างม่านตากับน้ำวุ้นตา เลนส์ตามีคุณสมบัติเป็นส่วนที่ใส ไม่มีสี เพื่อให้แสงผ่านเข้ามาได้ดี เกือบ 60% ของเลนส์ตาประกอบด้วยโปรตีน ซึ่งมากกว่าเนื้อเยื่อทั่วไปในส่วนอื่นๆของร่างกายอย่างมาก
ในเวลาปกติเลนส์ตาจะมีรูปร่างเป็นทรงกลมยาว (Elongated sphere) คล้ายกับลูกบอลที่สูบลมเข้าไม่เต็มที่ มีกล้ามเนื้อยึดกับเอ็นยึดเลนส์ที่จะยึดอยู่กับเลนส์ตาอีกทีหนึ่ง เพื่อให้เลนส์อยู่กับที่และสามารถขยับได้เพื่อปรับโฟกัสของเลนส์
เลนส์ตาทำหน้าที่หักเหแสง เพื่อให้แสงจากระยะที่ต้องการมองเห็นชัด เกิดจุดตัดที่จอตาพอดี เพื่อให้การมองเห็นช่วงกลางภาพชัดเจน ไม่ว่าแสงจะมาจากระยะใดก็ตาม
ที่เลนส์มีกล้ามเนื้อที่ชื่อว่า “Ciliary Muscles” เป็นกล้ามเนื้อที่จะติดอยู่กับเส้นเอ็นยึดเลนส์ตา (Suspensory Ligament) ทำหน้าคอยยืดหรือหดเลนส์ เพื่อปรับระยะโฟกัสของเลนส์ตา เมื่อกล้ามเนื้อเลนส์คลายตัว เอ็นยึดเลนส์จะตึงและยืดเลนส์ตาออก เลนส์ตาจะถูกยืดให้บางเพื่อโฟกัสแสงที่มาจากระยะไกล
หากกล้ามเนื้อหดตัว เอ็นยึดเลนส์จะหย่อย ทำให้เลนส์ตากลับมาเป็นทรงกลมหนา เพื่อโฟกัสในระยะที่ใกล้มากขึ้นนั่นเอง
ภาพที่มาจากเลนส์ตาจะทำให้เกิดจุดตัดเป็นภาพกลับหัวที่จอตา จากนั้นภาพเหล่านั้นจะถูกเปลี่ยนเป็นกระแสประสาทไปที่สมองและถูกประมวลออกมาเป็นภาพปกติ
จะเกิดอะไรขึ้น หากเลนส์ตาไม่ได้ทำให้เกิดจุดตัดที่จอตา? ในบางครั้งเลนส์ตาหรือกระจกตาที่ใช้หักเหแสงเกิดความผิดปกติ ทำให้จุดตัดแสงไม่ได้อยู่ที่จอตา
หากจุดตัดแสงอยู่ก่อนจอตา จะทำให้มองเห็นไม่ดีในระยะไกลเรียกว่าอาการสายตาสั้น (Myopia) แต่หากจุดตัดแสงอยู่เลยจอตาออกไป ก็จะมองเห็นได้ไม่ดีในระยะใกล้ เรียกว่าอาการสายตายาว (Hyperopia และ Presbyopia)
ส่วนสายตาเอียง (Astigmatism) นั้น เกิดจากเลนส์ตาหรือกระจกตาโค้งไม่เท่ากัน หรือโค้งผิดปกติจนทำให้แสงที่รวมกันไม่ได้รวมเป็นจุดเดียว อาจจะรวมเป็นขีดแนวตั้ง แนวนอน หรือแนวทะแยง จนทำให้มองภาพไม่ชัดในทุกๆระยะนั่นเอง
ความผิดปกติของเลนส์ตาจะทำให้เกิดผลกับการมองเห็นอย่างมาก เพราะเป็นตัวหักเหแสงสำคัญที่กำหนดความชัดของภาพ ถ้าเกิดความผิดปกติก็อาจจะทำให้ภาพเบลอ มองไม่ชัด จากการโฟกัสที่ผิดปกติหรือการที่เลนส์ขุ่นจนแสงผ่านเข้าไปในตาได้ไม่มากพอ
ปัญหาที่พบบ่อยเกี่ยวกับเลนส์ตา มีดังนี้
สายตายาว (Presbyopia) เป็นอาการที่พบมากในผู้สูงอายุ เพราะอาการสายตายาวตามอายุมักเกิดจากกล้ามเนื้อที่ควบคุมเลนส์ตาเสื่อมสภาพลง จนไม่สามารถหดตัวได้ดีเท่าที่ควร เมื่อกล้ามเนื้อหดตัวไม่ได้ เอ็นยึดเลนส์ก็จะหย่อนไม่ได้ เลนส์ตาก็เป็นทรงกลมหนาไม่ได้ ทำให้ไม่สามารถโฟกัสวัตถุในระยะใกล้ได้ มองภาพของวัตถุที่อยู่ใกล้ไม่ชัด เกิดเป็นอาการสายตายาวนั่นเอง
อาการของผู้ที่สายตายาว
ผู้ที่สายจากยาวจะเริ่มมองเห็นวัตถุในระยะใกล้ไม่ชัด เช่น อ่านหนังสือไม่ได้ ต้องถือหนังสือให้ห่างสายตา สนเข็มไม่ได้ แต่งหน้าไม่ได้ บางครั้งพยายามเพ่งมองวัตถุใกล้ๆจนตาล้า ปวดตา ปวดศีรษะ หรือรู้สึกว่าตาไวต่อแสงมาก แสบตา สู้แสงไม่ได้
การรักษาอาการสายตายาว
การรักษาสายตายาวจะเป็นการปรับค่าสายตาให้แสงสามารถเกิดจุดตัดที่จอตาได้ อย่างการใส่แว่นสายตา ใส่คอนแทคเลนส์ หรือการผ่าตัดปรับค่าสายตา โดยอาจปรับที่ความโค้งกระจกตา หรือใส่เลนส์เสริมเข้าไปหน้าเลนส์ตาก็ได้ ซึ่งวิธีนี้เรียกว่า Phakic Intraocular Lens (Phakic IOL หรือ PIOL)
Phakic IOL เป็นหนึ่งในการผ่าตัดรักษาค่าสายตาไม่กี่อย่างที่สามารถรักษาอาการสายตายาวได้ ทั้งนี้วิธีการผ่าตัดนี้สามารถรักษาได้เฉพาะอาการสายตายาวแต่กำเนิดเท่านั้น ไม่สามารถรักษาสายตายาวตามอายุได้ แต่นอกจากสายตายาวโดยกำเนิดแล้ว Phakic IOL ยังสามารถรักษาสายตาสั้น และสายตาเอียงได้ด้วย
โรคต้อกระจก (Cataract) คือความผิดปกติที่เกิดกับโปรตีนในเลนส์ตา เมื่ออายุมากขึ้น โปรตีนในตาเสื่อมสภาพ จนทำให้เลนส์ตาที่ยืดหยุ่นและใสไม่มีสี ขุ่นลงเรื่อยๆ หากเป็นมาก เลนส์จะกลายเป็นไตแข็งทึบแสง ทำให้สูญเสียการมองเห็นไปชั่วคราวในที่สุด
อาการของโรคต้อกระจก
โรคต้อกระจกในช่วงแรกๆ จะทำให้มีปัญหาการมองเห็นเล็กน้อย อาการจะเหมือนสายตาสั้นเพิ่มขึ้น ค่าสายตาเปลี่ยนบ่อยครั้ง ต้องเปลี่ยนแว่นบ่อยๆ บางครั้งภาพมัวเหมือนมีหมอกมาบัง หรือเห็นภาพซ้อน
นอกจากนี้การรับแสงเข้ามาในเลนส์ตาจะเริ่มผิดปกติ ทำให้เห็นไม่ชัดในที่แสงจ้า เห็นแสงกระจายออกจากดวงไฟ เห็นสีผิดเพี้ยนไปจากปกติ
เมื่อเป็นหนักขึ้นจะเริ่มเห็นว่าเลนส์ตาขุ่นมั่วกว่าปกติ เลนส์ตาจากสีใสจะกลายเป็นสีขาว พื้นที่สีขาวจะค่อยๆขยายจากตรงกลางเลนส์ออกสู่ด้านข้างไปเรื่อยๆ เมื่อขุ่นมัวจนทึบแสงจะทำให้แสงเข้ามาในดวงตาไม่ได้ จนสูญเสียการมองเห็นในที่สุด แต่ไม่ใช่การสูญเสียการมองเห็นอย่างถาวร เนื่องจากสามารถรักษาได้ด้วยการผ่าตัดเปลี่ยนเลนส์ตา
การรักษาโรคต้อกระจก
การรักษาโรคต้อกระจกในขั้นแรกๆ ที่มีอาการคือค่าสายตาผิดปกติ ทำได้เพียงการใส่แว่นสายตาหรือคอนแทคเลนส์เพื่อให้ใช้ชีวิตได้ตามปกติเท่านั้น ไม่มียาสำหรับรับประทาน ยาหยอด หรือยารักษาอาการดังกล่าวเลย
เมื่อถึงจุดหนึ่งที่เลนส์ตาขุ่นขึ้นมากจนมีผลกับการมองเห็น แพทย์จึงจะพิจารณาให้รักษาด้วยการผ่าตัดต้อกระจก ซึ่งเป็นการรักษาด้วยการนำเลนส์ตาเดิมที่เสื่อมสภาพออก แล้วใส่เลนส์ตาใหม่เข้าไป หลังการผ่าตัดผู้ป่วยจะกลับมามองเห็นได้ดีดังเดิม
การผ่าตัดเปลี่ยนเลนส์ตา คือวิธีการรักษาเมื่อเลนส์ตามีปัญหาหรือถูกทำลาย จากทั้งอุบัติเหตุและโรคต่างๆ โดยโรคที่ต้องรักษาด้วยการเปลี่ยนเลนส์ตาคือโรคต้อกระจก เพราะเมื่อเกิดฝ้าขุ่นที่เลนส์ตาแล้ว การแพทย์ปัจจุบันไม่สามารถทำให้โปรตีนในเลนส์ตาที่เสื่อมสภาพกลับมาเป็นปกติได้ จึงต้องเปลี่ยนเลนส์ตาเป็นเลนส์ตาเทียมที่สามารถทำหน้าที่ได้ใกล้เคียงกับเลนส์ตาตามปกติ
ขั้นตอนการผ่าตัดเปลี่ยนเลนส์ตา มีดังนี้
การผ่าตัดจะใช้เวลาเพียง 15 - 30 นาทีเท่านั้น หลังทำไม่ต้องนอนโรงพยาบาล ใช้เวลาพักฟื้นเพียง 20 - 30 นาทีก็สามารถกลับบ้านได้เลย ขณะทำผู้เข้ารับการรักษาจะยังมีสติเพราะแพทย์ไม่ได้ให้ยาสลบ และการรักษาก็ไม่ได้น่ากลัวแต่อย่างใด ผู้เข้ารับการรักษาจะเห็นแสงไฟเคลื่อนที่เป็นระยะ รู้สึกเหมือนถูกกดที่ดวงตาบางครั้ง และผู้เข้ารับการรักษาส่วนใหญ่ก็ยืนยันว่าไม่รู้สึกเจ็บขณะรักษา
ส่วนเรื่องราคานั้น การผ่าตัดเปลี่ยนเลนส์ตาราคาจะขึ้นอยู่กับชนิดของเลนส์แก้วตาเทียมที่เลือกเปลี่ยน หากเป็นเลนส์ระยะเดียวก็จะราคาต่ำกว่าเลนส์หลายระยะ และถ้าเป็นเลนส์รักษาสายตาเอียงก็จะยิ่งมีราคาสูง
ในกรณีที่ทำ Phakic IOL การรักษาจะคล้ายการผ่าตัดเปลี่ยนเลนส์ตามาก เพียงแต่การทำ Phakic IOL ไม่ต้องนำเลนส์ตาเดิมออก เนื่องจากเลนส์ตาไม่ได้เสียหาย สามารถใช้งานได้ตามปกติ การผ่าตัดจึงเป็นการนำเลนส์เทียมใส่เข้าไปด้านหน้าเลนส์ตาเดิมเพื่อปรับค่าสายตาเท่านั้น
เลนส์แก้วตาเทียม หรือเลนส์ตาเทียม คือวัตถุที่ใส่เข้าไปแทนเลนส์ตา หรือหน้าเลนส์ตาเพื่อปรับค่าสายตา ในปัจจุบันการแพทย์พัฒนามากขึ้น เลนส์ตาเทียมที่นำมาใช้จะมีขนาดเล็ก และสามารถพับได้ เพื่อให้สอดเข้าไปในแผลขนาดเพียง 3 มิลลิเมตร และเลนส์จะไปกางออกด้านใน ทำให้ไม่จำเป็นต้องผ่าตัดใหญ่เมื่อเปลี่ยนเลนส์ตานั่นเอง
เลนส์ตาเทียมมีกี่ชนิด? เลนส์แก้วตาเทียมที่พับได้ในปัจจุบันมีหลายชนิด ขึ้นอยู่กับการใช้งานและการปรับค่าสายตาที่แตกต่างกันไป เลนส์ที่ใช้โฟกัสระยะใกล้จะเหมาะกับผู้ที่ใช้อ่านหนังสือ ทำงานศิลปะ เย็บผ้า หรือแต่งหน้า เลนส์โฟกัสระยะกลาง เหมาะกับผู้ที่ต้องใช้งานคอมพิวเตอร์ ดูโทรทัศน์ ส่วนเลนส์โฟกัสระยะไกล จะเหมาะกับการขับรถ หรือการชมวิวทิวทัศน์
ผู้ที่ต้องการผ่าตัดเปลี่ยนเลนส์ตาไม่ได้จำเป็นต้องเลือกเลนส์ระยะเดียว แต่สามารถเลือกได้หลายระยะตามการใช้งาน ส่วนราคาก็จะสูงขึ้นด้วย โดยชนิดของเลนส์แก้วตาเทียมสามารถแบ่งออกอย่างละเอียดได้ 3 ชนิด ดังนี้
เลนส์ตาเป็นส่วนประกอบสำคัญของดวงตาเนื่องจากมีผลต่อการมองเห็นอย่างมาก หากเสียหาย ไม่มียาที่สามารถรักษาได้ จะต้องผ่าตัดเปลี่ยนเลนส์ตาเท่านั้น ทุกคนจึงจำเป็นต้องดูแลดวงตาและเลนส์ตาให้ดีอยู่เสมอ เพื่อป้องกันการเกิดโรคที่จะทำให้เลนส์ตาเสียหายในอนาคต
สงสัยว่ามีปัญหาเกี่ยวกับเลนส์ตา มีปัญหาเกี่ยวกับการมองเห็น หรือมีความผิดปกติเกี่ยวกับดวงตา สามารถติดต่อเข้ามาเพื่อสอบถามข้อมูลเพิ่มเติม และนัดเวลาพบแพทย์ได้ที่ Line@samitivejchinatown
