ภาวะตาแห้ง แสบตา เคืองตา รู้ทันสาเหตุ อาการ วิธีรักษา

อาการตาแห้งเป็นปัญหาที่พบได้บ่อย ไม่ใช่เฉพาะในผู้สูงอายุเท่านั้น วัยทำงาน หรือวัยรุ่น ก็สามารถพบอาการตาแห้งได้ การจ้องหน้าจอโทรศัพท์หรือคอมพิวเตอร์เป็นเวลานาน หรือเกิดจากสภาพอากาศภายในห้องแอร์ที่ความชื้นต่ำ ก็สามารถทำให้เกิดอาการเคืองตา รู้สึกตาแห้ง แสบตา แพ้แสงได้เช่นกัน

บทความนี้จะพาคุณไปทำความรู้จักกับ สาเหตุของโรคตาแห้ง พร้อมวิธีการรักษาและวิธีป้องกัน ที่จะช่วยให้อาการตาแห้งของคุณดีขึ้น โดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
 

สารบัญบทความ
 

• รู้จักภาวะตาแห้ง
• ตาแห้งเกิดจากสาเหตุใด
• อาการของภาวะตาแห้ง
• กลุ่มเสี่ยงที่มีโอกาสเกิดภาวะตาแห้ง
• ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากภาวะตาแห้ง
• เมื่อไหร่ที่ควรพบแพทย์
• การเตรียมตัวก่อนเข้าพบแพทย์
• การตรวจวินิจฉัยของจักษุแพทย์
• แนวทางการรักษาภาวะตาแห้ง
• วิธีดูแลป้องกันไม่ให้เกิดภาวะตาแห้ง
• คำถามที่พบบ่อย
• ข้อสรุป
   

รู้จักภาวะตาแห้ง

ภาวะตาแห้ง (Dry eyes) คือ อาการแสบตา ตาแห้ง เคืองตา คันตา รู้สึกเหมือนมีเศษฝุ่นอยู่ในตาตลอดเวลา ผู้ป่วยบางรายอาจมีอาการน้ำตาไหลน้ำ และมีอาการตาแห้ง ตาแดงร่วมด้วย อาการตาแห้งส่วนใหญ่มักจะไม่ได้ร้ายแรงถึงขั้นตาบอดถาวร แต่สามารถทำให้เป็นแผลที่กระจกตา ผิวกระจกตาอักเสบ กระจกตาไม่เรียบเนียน และทำให้ผู้ป่วยเกิดความรำคาญได้ 

อาการตาแห้งสามารถเกิดได้หลายสถานการณ์ เช่น บนเครื่องบินหรือห้องแอร์ที่มีสภาพอากาศแห้งมากๆ ระหว่างขับขี่รถจักรยานยนต์ หรือใช้สายตาเป็นเวลานานจากการจ้องจอโทรศัพท์ คอมพิวเตอร์ในขณะทำงาน

ตาแห้งเกิดจากสาเหตุใด

สาเหตุของอาการตาแห้ง เกิดจากการที่ฟิล์มน้ำตาที่เคลือบกระจกตาถูกรบกวนจากหลายสาเหตุ หรืออาการผิดปกติที่เกิดขึ้นบริเวณชั้นต่างๆ ของน้ำตาสามารถก่อให้เกิดอาการตาแห้ง เคืองตา คันตาได้ ปกติแล้วชั้นของน้ำตา ที่อยู่บริเวณกระจกตามีอยู่ 3 ชั้น ได้แก่ 
 

• ชั้นไขมัน (Lipid Layer) 

ชั้นไขมันเป็นชั้นที่อยู่นอกสุดของชั้นน้ำตา โดยจะช่วยไม่ให้น้ำตาระเหยเร็วมากเกินไป ชั้นไขมันถูกสร้างจากต่อมไขมันที่มีชื่อเรียกว่า Meibomian Glans 
 

• ชั้นของเหลวที่เป็นน้ำ (Aqueous Layer)

ชั้นของเหลวที่เป็นน้ำ หรือเรียกง่ายๆว่า ชั้นน้ำ เป็นชั้นที่อยู่ระหว่างกลาง Lipid Layer และ Mucin Layer ชั้นน้ำถือเป็นส่วนประกอบหลักของน้ำตา ทำหน้าที่ปกป้องดวงตา โดยจะผลิตน้ำตาออกมาล้างสิ่งแปลกปลอมที่เข้ามาในดวงตา ชั้นน้ำถูกสร้างมาจากต่อมน้ำตาที่มีชื่อว่า Lacrimal Glans
 

• ชั้นเมือก (Mucin Layer)

ชั้นเมือกเป็นชั้นที่อยู่ด้านในสุดของชั้นน้ำตา ทำหน้าที่ให้กระจกตาคงความชุ่มชื้นอยู่เสมอ ชั้นเมือกสร้างมาจากเซลล์ที่มีชื่อว่า Goblet cell ที่อยู่ในเยื่อบุตาและในกระจกตา 

โดยสาเหตุของอาการตาแห้งมีหลากหลาย สามารถแบ่งได้เป็น 2 สาเหตุหลักๆ คือ
 

1. กระบวนการสร้างน้ำตาที่น้อยกว่าปกติ

อาการตาแห้งสามารถเกิดขึ้นได้ เมื่อกระบวนการผลิตน้ำตาไม่เพียงพอต่อการใช้งาน ทางการแพทย์เรียกว่า Keratoconjunctivitis Sicca โดยสาเหตุที่ทำให้กระบวนการสร้างน้ำตาน้อยกว่าปกติ ได้แก่
 

• วัยสูงอายุ หรือผู้ที่มีอายุมากกว่า 50 ปี 
• โรคบางโรคส่งผลให้กระบวนการผลิตน้ำตาลดลง เช่น โรคโซเกร็น, โรคภูมิแพ้ขึ้นตา, โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์, โรคที่เกี่ยงกับความผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกันในร่างกาย, GVHD, โรคซาร์คอยโดซิส,ไทรอยด์ หรือการขาดมินตามินเอ 
• การใช้ยาบางชนิด เช่น ยาแก้แพ้, ยาหดหลอดเลือด, การใช้ฮอร์โมนทดแทน, ยาต้านเศร้า, ยาสำหรับโรคความดันโลหิตสูง และยาคุมกำเนิด 
• จอประสาทตาเสื่อม สาเหตุของจอประสาทตาเสื่อมมาจากการใส่คอนแทคเลนส์ หรือเส้นประสาทเกิดความเสียหาย นอกจากนี้การผ่าตัดด้วยแสงเลเซอร์สามารถทำให้เกิดอาการตาแห้งบ่อย แต่เป็นเพียงอาการตาแห้งเพียงชั่วคราวเท่านั้น
   

2. การระเหยของน้ำตาที่เร็วกว่าปกติ

อาการตาแห้ง เคืองตา อาจมาจากการระเหยของน้ำตาที่เร็วกว่าปกติ ซึ่งมีสาเหตุจากฟิล์มน้ำตา ในชั้นนอกสุดหรือที่เรียกว่า ชั้นไขมัน เกิดการอุดตัน การอุดตันของชั้นฟิล์มน้ำตามักพบได้บ่อยในผู้ป่วยโรคผิวหนังอักเสบโรซาเซีย (Rosacea)  หรือโรคทางผิวหนัง รวมทั้งยังสาเหตุอื่นๆ ที่ทำให้การระเหยของน้ำตาเร็วกว่าปกติ ได้แก่
 

• เปลือกตาอักเสบ การอักเสบที่เกิดจากต่อมไมโบเมียนทำงานผิดปกติ ต่อมไมโบเมียน (Meibomian gland) คือต่อมที่ทำหน้าที่สร้างน้ำตาชั้นนอก ทำให้น้ำตายไม่ระเหยเร็วเกิดไป 
• กระพริบตาน้อย เนื่องมาจากโรคบางโรค เช่น โรคพาร์กินสัน หรือจากการทำกิจกรรมบางอย่าง เช่น ขณะขับรถ อ่านหนังสือ หรือการจ้องหน้าจอคอมพิวเตอร์ในขณะทำงาน
• ความผิดปกติของเปลือกตา ภาวะเปลือกตาม้วนออก (Ectropion) หรือ ภาวะเปลือกตาม้วนเข้า (Entropion) ภาวะเหล่านี้สามารถทำให้เกิดการระคายเคืองบริเวณกระจกตาได้ 
• ภูมิแพ้ตา 
• สารกันเสียในยาหยอดตาหรือน้ำตาเทียม สารกันเสียในน้ำตาเทียมสามารถทำให้น้ำตาระเหยได้เร็วกว่าปกติ และอาจทำให้ผู้ใช้บางรายมีอาการระคายเคือง
• ลม ควัน และบริเวณที่มีอากาศแห้ง
   

อาการของภาวะตาแห้ง

โดยปกติแล้วเมื่อเกิดภาวะตาแห้ง  มักมีอาการพร้อมกันทั้ง 2 ข้าง ซึ่งมีอาการดังต่อไปนี้ 
 

• อาการแสบตา เคืองตา คัน หรือ รู้สึกเหมือนมีเศษฝุ่นอยู่ข้างในตา 
• มีเมือกเหนียวๆ บริเวณรอบดวงตา
• ตาแดง
• น้ำตาไหล
• ตาพร่ามัว
• แพ้แสง แพ้ลม ไม่สามารถจ้องคอมพิวเตอร์หรืออ่านหนังสือเป็นเวลานานๆได้ 
• อาจรู้สึกปวดหัว หรือปวดตาร่วมด้วย

หากมีอาการเหล่านี้คุณมีโอกาสที่จะเป็นโรคตาแห้ง ควรพบไปจักษุแพทย์เพื่อหาสาเหตุ และรักษาโดยเร็วเพื่อความปลอดภัยของดวงตา  
 

กลุ่มเสี่ยงที่มีโอกาสเกิดภาวะตาแห้ง

กลุ่มเสี่ยงที่มีโอกาสเกิดภาวะตาแห้ง ได้แก่
 

• ผู้ที่มีอายุมากกว่า 50 ปี ภาวะตาแห้งมักพบในผู้ป่วยที่ที่มีอายุสูง เนื่องจากเมื่ออายุมากขึ้น การผลิตน้ำตาลดลง
• เพศ ภาวะตาแห้งมักพบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย การขาดน้ำตาเป็นเรื่องปกติในเพศหญิง เมื่อฮอร์โมนมีการเปลี่ยนแปลงจากการตั้งครรภ์ การใช้ยาคุมกำเนิด หรือวัยหมดประจำเดือน ส่งผลทำให้การผลิตน้ำตาลดลงได้ 
• การขาดวิตามิน เอ และ โอเมก้า 3  จากงานวิจัยพบว่า วิตามิน เอ และโอเมก้า 3 ช่วยกระตุ้นการผลิตน้ำตาได้มากขึ้น ดังนั้นควรรับประทานอาหารที่มีวิตามิน เอ เช่น ตับ แครอท และบล็อคโคลี่ หรือมีกรดไขมันดอเมก้า 3 เช่น ปลา วอลนัท และน้ำมันพืช เพื่อช่วยกระตุ้นกระบวนการผลิตน้ำตา 
• การใส่คอนแทคเลนส์ เพราะคอนแทคเลนส์จะดึงน้ำตามาใช้ เพื่อให้คอนแทคเลนส์คงความใสไว้ จึงทำให้น้ำตาลดลง
• ผู้ที่มีประวัติการผ่าตัดปรับค่าสายตาผิดปกติ หรือที่เรียกว่าเลสิค (Lisik) มีโอกาสเป็นโรคตาแห้งมากกว่าคนทั่วไป ซึ่งผู้ที่มีประวัติการรักษาสายตาสั้นด้วยการทำเลสิก ไม่ว่าจะเป็น Relex , femto lasik หรือ Prk สามารถทำให้เกิดภาวะตาแห้งได้ แค่เป็นเพียงอาการตาแห้งชั่วคราวเท่านั้น 
• การใช้ยาบางชนิด ได้แก่ Antihistamines, Decongestants, Antidepressants ทำให้กระบวนการผลิตน้ำตาลดลง
• ผู้ที่เป็นโรคบางชนิด เช่น ผู้ป่วยที่เป็นต้อต่างๆ ได้แก่ ต้อกระจก , ต้อหิน , ต้อเนื้อ และต้อลม รวมไปถึงผู้ป่วยที่เป็นโรคข้ออักเสบ, โรคเบาหวาน และผู้ที่มีปัญหาไทรอยด์ มักมีภาวะตาแห้งร่วมด้วย
• สภาพแวดล้อม ผู้ที่ต้องสัมผัสกับควัน ลม และสภาพอากาศที่แห้ง ทำให้การระเหยของน้ำตาเร็วกว่าปกติ ทำให้เกิดอาการเคืองตา คันตา แสบตาได้
   

ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นจากภาวะตาแห้ง

หากปล่อยอาการตาแห้ง โดยไม่ไปพบจักษุแพทย์หรือรีบทำการรักษา อาจจะส่งผลให้เกิดผลข้างเคียงและเกิดภาวะอื่น ๆ ตามมา ได้แก่ 
 

• การอักเสบของดวงตาและเปลือกตา
• กระจกตาเป็นแผล
• การดึงรั้งของเปลือกตา ทำให้ขนตาทิ่มตา
• กระจกตาอักเสบและติดเชื้อ 
• การใช้ชีวิตประจำวันยุ่งยากมากขึ้น เนื่องมาจากไม่สามารถมองเห็นได้เต็มที่ 100%

สำหรับผู้ป่วยบางราย ที่มาอาการตาแห้ง มีน้ำตาไหลเยอะ เนื่องมาจากผิวตาแห้งและกระตุ้นให้เกิดการระคายเคืองจนเกิดการอักเสบ หากปล่อยทิ้งไว้มีโอกาสที่จะเกิดเป็นแผลเรื้อรังอาจทำให้กระจกตาทะลุ หรือถึงขั้นรุนแรงที่สุดอาจถึงขั้นตาบอดได้ ดังนั้นจึงไม่ควรละเลยภาวะตาแห้ง

เมื่อไหร่ที่ควรพบแพทย์

หากรู้สึกตาแห้งมากไม่หายสักที รวมถึงตาแดง ระคายเคืองที่ตา เหนื่อยล้า เจ็บปวดบริเวณดวงตา หรือไม่สามารถมองเห็นได้ปกติ ควรรีบไปพบจักษุแพทย์โดยทันที เพื่อประเมินอาการและทำการรักษาได้ทันเวลา ควบคู่ไปกับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมประจำวันให้เหมาะสม ซึ่งสามารถช่วยบรรเทาอาการและลดความรุนแรงที่จะเกิดขึ้นได้

การรักษาอาการตาแห้งหรือ โรคตาแห้ง ควรรักษาตั้งแต่เนิ่นๆ เพื่อการรักษาที่มีประสิทธิภาพที่สุด นอกจากนี้การปล่อยให้ตาแห้งเป็นระยะเวลานานจะทำให้ในส่วนของการรักษายากขึ้นกว่าเดิม 
 

การเตรียมตัวก่อนเข้าพบแพทย์

เมื่อคุณมีอาการตาแห้ง แสบตา ทําไงก็ไม่หายสักที และไม่อยากปล่อยจนอาการหนักกว่าเดิมให้รีบไปพบแพทย์เพื่อตรวจอาการผิดปกติที่เกิดขึ้นกับดวงตา โดยสิ่งที่คุณต้องเตรียมตัวก่อนพบแพทย์ 
 

• ทำการบันทึกข้อมูล จดบันทึกข้อมูลเกี่ยวกับอาการของคุณ เช่น เริ่มมีอาการแสบตา น้ำตาไหล  เจ็บตา เคืองตา หรือเคืองตาข้างเดียว รวมถึงระยะเวลาที่มีอาการตาแห้งและความรุนแรงของอาการ อาจมีการจดบันทึกข้อมูลเกี่ยวกับปัจจัยที่อาจส่งผลต่ออาการตาแห้ง เช่น การใช้คอมพิวเตอร์หรือโทรศัพท์เป็นเวลานาน

• ดื่มน้ำเพียงพอ ควรดื่มน้ำเพียงพอเพื่อรักษาความชุ่มชื้นของตา การดื่มน้ำให้เพียงพอเป็นสิ่งที่จะช่วยให้ร่างกายและดวงตาของคุณชุ่มชื้นและไม่แห้งขาดน้ำ

• หลีกเลี่ยงพฤติกรรมที่ทำให้ตาแห้ง หลีกเลี่ยงปัจจัยที่อาจทำให้ตาแห้งมากขึ้น เช่น การสูบบุหรี่ อยู่ในที่ที่มีควันหรือฝุ่นจำนวนมาก การเผชิญหน้ากับลมแรง หรือการสัมผัสสารเคมีที่อาจทำให้ตาแห้ง
• ใส่แว่นตาสม่ำเสมอ หากคุณมีปัญหาสายตา เช่น  สายตาสั้นหรือสายตายาว อาจจะมีผลที่อาการตาแห้ง คุณควรใส่แว่นตาที่เหมาะสมเพื่อช่วยป้องกันและบรรเทาอาการตาแห้งทั้งแว่นที่มีเลนส์ช่วยถนอมสายตา แว่นกรองแสงสีฟ้า รวมถึงแว่นกันแดด และควรทำเป็นประจำสม่ำเสมอ
• รักษาความชุ่มชื้น  คุณสามารถใช้น้ำตาเทียมหรือยาหยอดตาเพื่อช่วยบำรุงความชุ่มชื้นและบรรเทาอาการตาแห้งได้ เช่น มีอาการแสบตาโดยไม่มีสาเหตุ ใช้หยดที่ตาเพื่อให้เกิดความความชุ่มชื้นลดการระคายเคือง หรือบางกรณีใช้เจลหรือครีมที่ใช้ทาบริเวณรอบตาเพื่อช่วยบำรุงความชุ่มชื้น
• ดูแลตาอย่างเหมาะสม รักษาสภาพตาให้สมบูรณ์โดยรับประทานอาหาร หรืออาหารเสริมที่มีสารอาหารเป็นประโยชน์เพื่อบํารุงสายตาของเรา เช่น อาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระ เช่น ผักเขียวเข้มสด อาหารที่มีไขมันดีเช่น ปลาที่มีประโยชน์ หรืออาหารวิตามินเอ ลูทีน ไลโคปีน 

หลังจากเตรียมตัวดังกล่าว คุณควรนัดหมายพบแพทย์ทางด้านตาหรือจักษุแพทย์เพื่อการประเมินสภาพตาและการวินิจฉัยที่ถูกต้อง แพทย์จะให้คำแนะนำและการรักษาที่เหมาะสมต่ออาการของคุณต่อไป

การตรวจวินิจฉัยของจักษุแพทย์

โดยปกติแล้ว การวินิจฉัยของโรคตาแห้งจะทำโดยจักษุแพทย์ ซึ่งจะเน้นประเมินปริมาณและคุณภาพของน้ำตาเป็นหลัก ขั้นตอนการตรวจวินิจฉัย มีดังนี้ 
 

• ตรวจประวัติผู้ป่วย เพื่อระบุอาการและปัจจัยที่ส่งผลต่อภาวะตาแห้ง
• ตรวจตาภายนอก รวมถึงโครงสร้างเปลือกตา และไดนามิกของการกระพริบตา
• ประเมินกระจกตา
• ทดสอบเพื่อวัดปริมาณของน้ำตา ที่เรียกว่า Schirmer's Test โดยให้ผู้ป่วยหลับตา แล้วใช้แถบกระดาษกรองมาตรฐาน สอดไว้ที่ซอกเปลือกตาด้านล่างค่อนไปทางหางตา การทดสอบนี้ใช้เวลา 5 นาที โดยจะวัดระยะความเปียกของกระดาษจากขอบตาออกมาบันทึกไว้ เมื่อครบเวลาที่กำหนดปริมาณน้ำตาที่ปกติ ต้องเปียกตั้งแต่ 15 มิลลิเมตร ขึ้นไป หากน้อยกว่าระดับที่กำลังกำหนดถือว่าเป็นภาวะตาแห้ง 
• ตรวจต่อมน้ำตาไมโบเมียน ด้วยกล้องชนิดพิเศษที่เรียกว่า Meibography เพื่อดูความเสียหายของต่อมน้ำตา 
• Tear Osmolarity Test การทดสอบนี้ใช้ทดสอบอนุภาพและน้ำในน้ำตา
   

แนวทางการรักษาภาวะตาแห้ง

การรักษาบรรเทาอาการด้วยตัวเอง

หลายคนคงเกิดความสงสัยว่า หากมีภาวะตาแห้ง รักษายังไงดี ? วิธีแก้ตาแห้ง และแนวทางในการรักษาตาแห้ง มีหลายวิธีที่ช่วยบรรเทาอาการได้ด้วยตัวเองง่ายๆ ได้แก่
 

1. ใช้น้ำตาเทียม

เนื่องจากน้ำตาเทียม คือ ของเหลวที่มีส่วนผสมของสารให้ความชุ่มชื้นแก่ดวงตา สามารถใช้เพื่อทดแทนน้ำตาตามธรรมชาติ น้ำตาเทียมจึงสามารถช่วยบรรเทาอาการตาแห้ง เคืองตา และแสบตาได้ รวมไปถึงสามารถใช้น้ำตาเทียมเพื่อเป็นสารหล่อลื่นให้กับดวงตาในขณะที่ใส่คอนแทคเลนส์  ประเภทของน้ำตาเทียมมี 3 ประเภท ดังนี้
 

• น้ำตาเทียมแบบขวด มีลักษณะเป็นของเหลว ใส ใช้งานง่าย ราคาถูก ส่วนใหญ่มักเป็นน้ำตาเทียมแบบรายเดือน มีอายุการใช้งานประมาณ 1 เดือน หลังจากการเปิดใช้งาน มีการใส่สารกันเสีย จึงทำให้มีโอกาสเกิดการแพ้ หรือการระคายเคืองในผู้ใช้งานบางราย และต้องระมัดระวังเรื่องการจัดเก็บให้ถูกวิธีและสะอาดอยู่เสมอ น้ำตาเทียมแบบขวด จึงเหมาะกับผู้ที่มีอาการตาแห้งเล็กน้อย 
• น้ำตาเทียมแบบหลอด หรือ น้ำตาเทียมรายวัน น้ำตาเทียมประเภทนี้จะมีราคาที่สูงกว่าน้ำตาเทียมแบบขวด ข้อดีของน้ำตาเทียมแบบหลอด คือ ไม่ใส่สารกันเสีย พกพาสะดวก ลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ เนื่องจากมีอายุใช้งานเพียง 24 ชั่วโมง น้ำตาเทียมแบบหลอดจึงเหมาะกับผู้ที่แพ้หรือระคายเคืองต่อสารกันเสียในน้ำตาเทียมแบบขวด หรือผู้ที่จำเป็นต้องหยอดตาบ่อยครั้งติดต่อกัน 
• น้ำตาเทียนแบบเจล หรือ น้ำตาเทียมแบบขี้ผึ้ง เป็นน้ำตาเทียมที่มีความหนืดมากกว่าน้ำตาเทียมตัวอื่นๆ สามารถรักษาความชุ่มชื้นได้นานกว่า แต่น้ำตาเทียมประเภทนี้จำเป็นต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์เท่านั้น และไม่ควรใช้น้ำตาเทียมแบบเจลในขณะที่ใส่คอนแทคเลนส์ เนื่องจากอาจทำให้ประสิทธิภาพการมองเห็นลดลง น้ำตาเทียมแบบเจล จึงเหมาะสำหรับคนที่มีอาการตาแห้งระดับปานกลางจนถึงตาแห้งระดับมาก 
   

ข้อควรระวังในการใช้น้ำตาเทียม
 

ผู้ป่วยที่มีตาแห้งน้อย ควรหยอดตาไม่เกินวันละ 4-5 ครั้ง และสามารถใช้น้ำยาหยอดตาที่มีสารกันเสียได้ แต่สำหรับผู้ป่วยที่มีอาการตาแห้งมาก ควรหยอดตามากกว่า 6 ครั้งต่อวัน และควรใช้ยาหยอดตาที่ไม่มีสารกันเสียเป็นส่วนผสม (Preservative - Free Tear) แทน โดยยาหยอดตาชนิดนี้จำเป็นต้องใช้ให้หมดภายใน 24 ชั่วโมงเท่านั้น เพื่อป้องกันการปนเปื้อนของเชื้อโรค 
 

2. นวดเปลือกตา (Eyelid Massaging)

การนวดเปลือกตาเพื่อบรรเทาอาการตาแห้งเรื้อรัง การนวดที่เปลือกตาเป็นการกดและรีดตามแนวการวางตัวของต่อมไขมัน (Meibomian gland) ที่ขอบเปลือกตา เมื่อต้องการนวดเปลือกตาบนให้มองลงล่าง และใช้นิ้วมือดึงหางตาให้เปลือกตาตึง ใช้นิ้วของมืออีกข้างนวดจากบนลงล่าง หากต้องการนวดเปลือกตาล่างให้มองขึ้นบน และใช้นิ้วนวดจากล่างขึ้นบน เริ่มนวดจากหัวตาไปหางตา เพื่อนวดต่อมไขมันที่อยู่บริเวณโคนขนตาได้ตลอดแนวยาวของเปลือกตา 
 

3. ประคบอุ่นบริเวณเปลือกตา (Eyelid Warming)

วิธีนี้ช่วยให้ไขมันที่อุดตันท่อทางออกของต่อมไขมันละลายตัว และขับไขมันออกมาได้ดีมากขึ้น สามารถใช้เจลประคบร้อน ผ้าขนหนูชุบน้ำอุ่น ผ้าห่อไข่ต้ม โดยใช้ความร้อนที่ประมาณ 40 องศาเซลเซียส ประคบบริเวณเปลือกตาทั้งสองข้างเป็นเวลา 10 - 15 นาที ระวังอย่าให้ร้อนหรือเย็นเกินไป หากใช้ผ้าชุบน้ำอุ่นเมื่ออุณหภูมิลดลง สามารถนำผ้าชุบน้ำอุ่นใหม่เพื่อให้ได้อุณหภูมิที่เหมาะสมตลอดการประคบอุ่น 
 

4. ทำความสะอาดเปลือกตา (Eyelid Cleansing)

วิธีนี้ทำได้ง่าย และสะดวก เพียงนำสำลีชุบด้วยน้ำสะอาดที่ผสมยาสระผมสำหรับเด็กอ่อน อัตราส่วน คือ 1:10 หรืออาจใช้น้ำยาเฉพาะสำหรับทำความสะอาดเปลือกตา เช็ดบริเวณขอบเปลือกตาและโคนขนตาให้สะอาด แนะนำทำ 1 - 2 ครั้งต่อวัน 
 

5. ปรับพฤติกรรมประจำวัน

การปรับพฤติกรรมประจำวัน เป็นวิธีแก้ตาแห้ง ธรรมชาติได้ โดยการพักสายตาเป็นระยะ ควรพักสายตาทุก 20 นาที พัก (หลับตา) 20 วินาที และเตือนตัวเองให้กระพริบตาบ่อยขึ้น นอกจากนี้ ควันบุหรี่ยังเป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้เกิดอาการตาแห้งได้ ควรหลีกเลี่ยงควันบุหรี่ และสวมแว่นตาเมื่อจำเป็นที่ต้องทำกิจกรรมที่โดนลมแรงๆ 
 

6. ใช้เครื่องทำความชื้น

หากมีอาการตาแห้งจากสภาพอากาศที่แห้ง ภายในห้องที่เปิดเครื่องปรับอากาศ ลองใช้เครื่องทำความชื้นเพิ่มความชื้นในห้อง เพื่อลดอาการตาแห้ง
 

7. งดการใส่คอนแทคเลนส์

เนื่องจากคอนแทคเลนส์จำเป็นต้องดึงน้ำตาจากกระจกตามาใช้ เพื่อให้คอนแทคเลนส์มีความใสอยู่ตลอดเวลา ทำให้สามารถเกิดอาการเคืองตา ตาแห้งได้ และคอนแทคเลนส์ยังเป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้คุณภาพน้ำตาเปลี่ยนแปลงไป ทำให้การไหลเวียนของน้ำตาที่กระจกตาลดลงด้วย

หากจำเป็นต้องใส่คอนแทคเลนส์ แนะนำให้ใส่แบบ Soft lens จะช่วยคงความชุ่มชื้นและทำให้สบายตามากกว่าคอนแทคเลนส์แบบปกติ

การรักษาทางการแพทย์

1. การใช้ยารักษาอาการตาแห้ง

• Cyclosporine ช่วยลดอาการอักเสบของกระจกตา และเพิ่มปริมาณน้ำตาในกระจกตา ลดอาการระคายเคืองบริเวณกระจกตา
• Azithromycin และ Doxycycline เป็นยาปฏิชีวนะที่ช่วยลดอาการอักเสบที่เปลือกตา 
• Corticosteroid สำหรับผู้ที่มีอาการตาแห้งมาก ตาแห้งรุนแรง อาจจะต้องใช้ยาหยอดตาคอร์ติโคสเตียรอยด์ เพื่อช่วยลดอาการอักเสบของกระจกตา
• Cholinergics ยากระตุ้นน้ำตา สามารถช่วยกระตุ้นกระบวนการผลิตน้ำตา ให้ผลิตน้ำตามากขึ้น เพิ่มความชุ่มชื้นให้แก่ดวงตา มีทั้งในรูปแบบยาเม็ด เจล และยาหยอดตา แต่มีผลข้างเคียง ได้แก่ เหงื่อออก

เพื่อความปลอดภัยและประสิทธิภาพในการรักษา ยาทุกชนิดควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์อย่างใกล้ชิด 
 

2. น้ำตาซีรั่ม 

น้ำตาซีรั่ม คือ การนำเลือดผู้ป่วยมาทำเป็นยาหยอดตา ซึ่งมีคุณสมบัติใกล้เคียงกับน้ำตาธรรมชาติ มีประสิทธิภาพในการรักษาโรคตาแห้ง ทั้งนี้จักษุแพทย์จะพิจารณ์เลือกใช้ความเข้มข้น และวิธีการเตรียมซีรั่มแตกต่างกันออกไป ส่วนใหญ่มักใช้ความเข้มข้นที่ 20% Autologyous Serum Eye Drops สามารถใช้รักษาโรคตาแห้งที่มีอาการปานกลางจนไปถึงอาการรุนแรง 
 

3. อุดรูระบายน้ำตา

วิธีนี้เหมาะกับผู้ที่มีอาการรุนแรง ตาแห้งมาก การอุดระบายน้ำตาเพื่อขังน้ำตาที่มีอยู่ให้หล่อเลี้ยงตา ทำให้น้ำตาไม่ไหลลงทิ้งไป การอุดรูระบายน้ำตาเป็นเหมือนการสร้างเขื่อนกั้นน้ำเพื่อกักเก็บน้ำไว้ใช้ การอุดรูระบายน้ำมี 2 แบบ คือ อุดรูระบายน้ำชั่วคราว และ อุดรูระบายน้ำถาวร 

การอุดรูระบายน้ำชั่วคราว จักษุแพทย์จะสอดคอลลาเจนขนาดเล็กเข้าไปในรูท่อน้ำตา โดยคอลลาเจนจะสลายไปเองภายใน 3 สัปดาห์ วิธีนี้ช่วยทำให้ผู้ป่วยรู้สึกสบายตามากขึ้น สำหรับการอุดรูระบายน้ำถาวรนั้นจะขึ้นอยู่กับอาการความรุนแรงของผู้ป่วย และดุลยพินิจของจักษุแพทย์
 

4. ใช้คอนแทคเลนส์ ชนิดพิเศษ

สำหรับผู้ที่จำเป็นต้องสวมคอนแทคเลนส์ สามารถปรึกษาแพทย์เพื่อใช้คอนแทคเลนส์ ชนิดพิเศษ หรือที่เรียกว่า Scleral Lens ที่ออกแบบมาเพื่อคนที่มีปัญหาตาแห้ง หรือระคายเคืองได้ง่าย เนื่องจากตัวเลนส์จะเก็บน้ำไว้ใต้เลนส์ตลอดเวลาทำให้ดวงตาและกระจกตาไม่แห้ง 
 

วิธีดูแลป้องกันไม่ให้เกิดภาวะตาแห้ง

หากคุณมีอาการตาแห้ง คันตา แสบตา หรือเคืองตา ให้ลองสังเกตพฤติกรรมประจำวันของตนเอง ว่ามีปัจจัยใดบ้าง ที่สามารถก่อให้เกิดภาวะตาแห้ง แล้วลองปรับเพื่อปกป้องดวงตาของคุณ หรือลองทำตามวิธีดังต่อไปนี้ เพื่อป้องกันดวงตาให้ห่างไกลจากภาวะตาแห้ง 
 

• หลีกเลี่ยงสถานการณ์บางอย่างที่ทำให้อากาศหรือลมเข้าตา เช่น งดการใช้ไดร์เป่าผม การเปิดพัดลมจ่อที่หน้าโดยตรง หรือการขับขี่รถจักรยานยนต์
• สวมแว่นตา หากหลีกเลี่ยงไม่ได้ แนะนำให้สวมแว่นตาเพื่อปกป้องไม่ให้ลมเข้าตาโดยตรง และยังช่วยปกป้องไม่ให้เชื้อโรค สิ่งสกปรกเข้าตาได้ 
• พักสายตาและกระพริบตาบ่อยขึ้น การใช้สายตาทำงานหรือกิจกรรมบางอย่าง ทำให้กระพริบตาน้อยลง ซึ่งการกระพริบตาน้อยลงส่งผลต่อภาวะตาแห้งโดยตรง แนะนำให้หยุดพักสายทุก 20 นาที พักครั้ง 20 วินาที เพื่อป้องกันภาวะตาแห้ง 
• ควรทำงานในที่ที่มีแสงสว่างเพียงพอ 
• ตำแหน่งของคอมพิวเตอร์ ควรวางคอมพิวเตอร์ให้ต่ำกว่าระดับสายตา หากวางคอมพิวเตอร์สูงกว่าระดับสายตาจะทำให้ต้องลืมตามากกว้างปกติ ส่งผลต่อการระเหยของน้ำตาทำให้เกิดภาวะตาแห้งได้
• หยอดน้ำตาเทียม เพื่อทดแทนความชุ่มชื้นที่ไม่เพียงพอให้กับดวงตา 
• หลีกเลี่ยงการใส่คอนแทคเลนส์เป็นเวลานาน หรือใส่คอนแทคเลนส์ Scleral Lens ที่สามารถกักเก็บน้ำไว้ใช้หล่อเลี้ยงดวงตา 
• สำหรับผู้ที่มีอายุมากกว่า 40 ปี แนะนำให้ตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อความปลอดภัยและสุขภาพตาที่ดี 
• กินอาหารให้ครบทุกหมู่ และเสริมด้วยอาหารที่มีโอเมก้า 3 (Omega 3 Fatty Acid) ที่พบมากในปาที่มีกรดไขมันดี เช่น ปลาแซลมอนหรือปลาซาร์ดีน และ วิตามิน เอ (Vitamin A) ได้แก่ น้ำมันตับปลา เครื่องในสัตว์ ไข่แดง แครอท บร็อคโคลี่ ซึ่งมีคุณสมบัติสามารถต้านอนุมูลอิสระ ช่วยลดอาการอักเสบและบรรเทาภาวะตาแห้งได้ 
• หลีกเลี่ยงควันบุหรี่ ไม่ว่าจะเป็นการควันบุหรี่จากการสูบด้วยตนเองหรือควันบุหรี่จากผู้อื่นก็ตาม เนื่องจากควันบุหรี่เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดภาวะตาแห้ง 
   

คำถามที่พบบ่อย

ตาแห้งอันตรายไหม?

สำหรับผู้ที่มีอาการระคายเคืองไม่สบายตา ในเบื้องต้นสามารถใช้น้ำตาเทียมหยอด เพื่อให้ความชุ่มชื้นแก่ดวงตาได้ แต่ถ้าคุณมีอาการตาแห้ง ไม่สบายตารุนแรง และเป็นมานานไม่หายสักที แนะนำให้คุณรีบไปพบจักษุแพทย์เพื่อหาสาเหตุและรักษาได้ทันเวลา 

โดยทั่วไปแล้วภาวะตาแห้ง หรือ โรคตาแห้ง สามารถทำให้คุณมีอาการตาพร่ามัว น้ำตาไหล แสบตา ระคายเคืองตาได้ หากปล่อยอาการตาแห้งไวนานๆ อาจจะทำให้เกิดแผลที่กระจกตา และถ้าเป็นแผลเรื้อรังสามารถทำให้กระจกตาทะลุได้ ซึ่งอาจรุนแรงถึงขั้นตาบอด ดังนั้นหากมีอาการตาแห้ง ควรรีบไปพบจักษุแพทย์เพื่อทำการรักษา
 

ตาแห้งรักษาหายขาดไหม?

อาการตาแห้ง สามารถบรรเทาอาการได้ด้วยตัวเองด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม และสามารถใช้ยาหยอดตาเพื่อบรรเทาอาการตาแห้ง และอาการระคายเคืองได้ แต่วิธีรักษาภาวะตาแห้งได้ดีที่สุด คือ การไปพบจักษุแพทย์ เพื่อตรวจหาสาเหตุที่แท้และรับการรักษาที่เหมาะสม รวมถึงขอคำแนะนำในการดูแลรักษาดวงตาให้กลับมามีสุขภาพดีอีกครั้ง

ข้อสรุป

โรคตาแห้ง สามารถทำให้เกิดอาการระคายเคืองตา แสบตา รู้สึกเหมือนมีเศษฝุ่นอยู่ในตา อาจมีน้ำตาไหลร่วมด้วย หากปล่อยทิ้งไว้อาจทำให้เกิดการอักเสบและติดเชื้อที่บริเวณกระจกตา ซึ่งสามารถทำให้อาการรุนแรงถึงขั้นตาบอดได้ ดังนั้นเมื่อมีอาการตาแห้ง ควรรีบไปพบจักษุแพทย์ทันที เพื่อหาตรวจสายตาวิธีรักษาและคำแนะนำการดูแลดวงตาให้กลับมาสุขภาพดีอีกครั้ง 

หากผู้ป่วยมีอาการผิดปกติทางด้านสายตาสามารถติดต่อสอบถามกับทีมจักษุแพทย์เฉพาะทางโรงพยาบาลสมิติเวช ไชน่าทาวน์ได้ที่ Line @samitivejchinatown หรือเบอร์ 02-118-7893 ได้ตลอด 24 ชั่วโมง

 

References

Mayo Clinic. (2020, Sep 24). Dry eyes. Mayo Clinic. 
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/dry-eyes/symptoms-causes/syc-20371863

Badii, C. & Robinson, D. (2020, Jul 06). Dry eye Syndrome. Healthline. 
https://www.healthline.com/health/dry-eye-syndrome

American optometric association. (n.d.). Dry eye. Aoa. 
https://www.aoa.org/healthy-eyes/eye-and-vision-conditions/dry-eye?sso=y

Boyd, K. (2021, Sep 15). What Is Dry Eye? Symptoms, Causes and Treatment. American 
Academy of Ophthalmogy. https://www.aao.org/eye-health/diseases/what-is-dry-eye